ROSALÍA DE CASTRO
(1837 – 1885)
Rosalía de Castro (Santiago de Compostela, 21 de febreiro de 1837 — Padrón, 15 de xullo de 1885) é unha das mellores escritoras/es en lingua galega e unha das principais responsábeis do Rexurdimento galego decimonónico. O 17 de maio, Día das Letras Galegas é feriado por causa de ser a data de edición da súa obra
Tradicionalmente considerada filla de Xosé Martínez Viojo, crego de Iria, en Padrón, e de María Teresa de la Cruz de Castro e Abadía, fidalga da casa grande de Arretén, o certo é que, segundo as últimas achegas biográficas, descoñecemos o nome do verdadeiro pai de Rosalía -a paternidade de Martínez Viojo resulta apenas dunha transmisión oral, allea á familia da poeta, e sen ningunha base documental-. Tras os estudos levados a cabo por Victoria A. Ruiz de Ojeda sabemos que, contrariamente ao tópico mantido durante décadas, Rosalía foi criada en Padrón pola súa nai. Non se sabe exactamente cando se trasladaron a Compostela, pero si que en 1850 vivían nai e filla nesa cidade. Alí recibiu formación musical, artística e literaria; participou nas actividades do "Liceo de la Juventud", onde coincidiu con Eduardo Pondal, Aurelio Aguirre e Paz Novoa.
En 1856 trasladouse a Madrid, onde viviu cunha curmá. Comezou a publicar e en 1858 casou con Manuel Murguía, investigador e xornalista. A vida do matrimonio fíxose itinerante debido ós cargos funcionariais de Murguía. En 1859 regresaron a Galiza, onde naceu a súa primeira filla; en 1861, de novo en Madrid, publicou obras en galego e castelán. Logo duns anos en Madrid, trasladáronse a Lugo, e despois voltaron a Madrid, onde naceu Aura; as actividades do seu home leváronos por diferentes lugares: Simancas, A Coruña, Compostela, Lestrobe, Estremadura, Alacante... e mentres foron nacendo máis fillos: os xemelgos Gala e Ovidio, Amara, Adriano.
Rosalía botou os derradeiros anos da súa vida en Padrón, onde a familia alugara a casa da Matanza, que despois se convertería en casa-museo. A morte do seu fillo máis novo aos dous anos por mor dun accidente e a súa enfermidade amargáronlle os derradeiros anos. Morreu de cancro en 1885 e foi soterrada no camposanto da Adina. Anos máis tarde, en 1891, os seus restos foron trasladados ó actual Panteón de Galegos Ilustres, na igrexa de San Domingos de Bonaval, en Santiago de Compostela.
